Stary Testament, znany również jako Pismo Święte Starego Testamentu, to zbiór tekstów uważanych za święte przez chrześcijaństwo i judaizm. W chrześcijaństwie Stary Testament stanowi pierwszą część Biblii, natomiast w judaizmie jest nazywany Tanachem i obejmuje całość świętych pism. W niniejszym artykule przyjrzymy się historii Starego Testamentu, różnicom między poszczególnymi kanonami i dlaczego różne tradycje religijne mają różne kanony.

Stary Testament: Czym jest i jak powstał?

Stary Testament składa się z wielu ksiąg napisanych przez różnych autorów na przestrzeni kilku wieków. Zawiera on przekazy o historii Izraela, prawach religijnych, zasadach moralnych oraz proroctwach dotyczących przyszłości. Językiem oryginalnym Starego Testamentu jest głównie hebrajski, ale niektóre fragmenty są zapisane w języku aramejskim.

Powstanie Starego Testamentu wiąże się z procesem spisywania, redagowania i zbierania różnych tekstów na przestrzeni setek lat. Prace te miały miejsce głównie na terenie starożytnego Izraela i królestwa Judy, ale część tekstów powstała również podczas niewoli babilońskiej (VI wiek p.n.e.). W III wieku p.n.e. zaczęto tłumaczyć Stary Testament na język grecki, co doprowadziło do powstania Septuaginty – najstarszego znanego tłumaczenia Biblii.

Różne kanony Starego Testamentu

W zależności od tradycji religijnej Stary Testament może mieć różną liczbę ksiąg. Istnieje kilka różnych kanonów, czyli zbiorów ksiąg uznanych za święte i autentyczne. Najważniejsze z nich to kanon żydowski, kanon katolicki, kanon protestancki oraz kanon prawosławny. Poniżej przybliżymy historię i różnice między tymi kanonami.

Kanon żydowski

Kanon żydowski, znany jako Tanach, składa się z 24 ksiąg podzielonych na trzy główne sekcje: Tora, Prorocy i Pisma. Tora, zwana również Pięcioksiągiem, to najważniejsza część Tanachu, obejmująca księgi Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, Liczb oraz Powtórzonego Prawa. Prorocy to zbiór dzieł prorockich, takich jak np. Księgi Izajasza, Jeremiasza czy Ezechiela. Pisma to kolekcja różnorodnych tekstów, wśród których znajdują się m.in. Księga Psalmów, Księga Przysłów czy Pieśń nad Pieśniami. Kanon żydowski został ustalony przez rabinów w II wieku n.e. i od tego czasu nie uległ zmianom.

Kanon katolicki

Kanon katolicki Starego Testamentu opiera się głównie na tłumaczeniu greckim – Septuagincie – i zawiera 46 ksiąg. W porównaniu do kanonu żydowskiego, kanon katolicki obejmuje dodatkowe księgi oraz fragmenty, które są uznawane za deuterokanoniczne, czyli drugorzędne w stosunku do ksiąg kanonicznych. Przykłady takich ksiąg to: Tobiasz, Judyta, Mądrość Syracha, Baruch czy 1 i 2 Machabejska. Decyzję o uznaniu tych ksiąg za kanoniczne podjęto na Soborach Kartagińskich (IV wiek n.e.) i Trydenckim (XVI wiek n.e.).

Kanon protestancki

Kanon protestancki Starego Testamentu, przyjęty przez reformatorów w XVI wieku, opiera się na kanonie żydowskim i zawiera 39 ksiąg. Reformatorzy, tak jak Żydzi, uznali teksty hebrajskie za najbardziej autentyczne źródło. W związku z tym, protestanckie wydania Biblii nie zawierają ksiąg deuterokanonicznych, które są obecne w kanonie katolickim. Czasami księgi te są wydawane jako odrębna część Biblii protestanckiej, nazywana Apokryfami.

Kanon prawosławny

Kanon prawosławny Starego Testamentu jest najbardziej rozbudowany i różni się w zależności od tradycji lokalnej. Ogólnie zawiera on wszystkie księgi obecne w kanonie katolickim oraz dodatkowe, takie jak 3 i 4 Machabejska, czy Psalm 151. Prawosławie opiera się na Septuagincie, podobnie jak katolicyzm, jednak niektóre księgi są uważane za mniej autorytatywne. Kanon prawosławny nie jest tak ściśle zdefiniowany, jak kanony katolicki czy protestancki.

Dlaczego różne tradycje mają różne kanony?

Różnice między kanonami wynikają z różnych podejść do tekstów oraz z różnych tradycji interpretacyjnych. W przypadku kanonu żydowskiego, ustalenie kanonu oparte było na przekonaniu, że tylko teksty hebrajskie mają pełną moc Bożą. Dlatego żydowski kanon opiera się na tekstach, które były napisane oryginalnie w języku hebrajskim.

Kanon katolicki powstał w wyniku procesu, który był bardziej otwarty na wpływ kultury greckiej. Takie podejście doprowadziło do przyjęcia Septuaginty, która zawierała dodatkowe księgi i fragmenty, nieobecne w kanonie żydowskim. Decyzja o uznaniu tych ksiąg za kanoniczne była uzasadniana m.in. ich szerokim użyciem w Kościołach chrześcijańskich oraz autorytetem kościelnym.

Kanon protestancki wyłonił się w wyniku ruchu reformacyjnego, który dążył do powrotu do źródeł chrześcijaństwa. W związku z tym, reformatorzy postanowili opierać się na kanonie żydowskim jako na najbardziej autentycznym źródle. Protestanci odrzucili księgi deuterokanoniczne, uznając je za mniej wiarygodne, niż księgi kanonu żydowskiego. Warto jednak zaznaczyć, że niektórzy reformatorzy, jak np. Marcin Luter, uznawali wartość niektórych ksiąg deuterokanonicznych jako tekstów pouczających i budujących.

Kanon prawosławny, jak wspomniano wcześniej, jest najbardziej rozbudowany i różni się w zależności od tradycji lokalnej. Prawosławie opiera się na Septuagincie, podobnie jak katolicyzm, jednak jego kanon jest bardziej płynny. Niektóre księgi są uważane za mniej autorytatywne, jednak nadal mają miejsce w kanonie. Różnice między lokalnymi tradycjami prawosławnymi wynikają z różnych procesów historycznych i kulturowych, które wpłynęły na rozwój kanonu w poszczególnych regionach.

Dlaczego trudno czytać Stary Testament?

Dla wielu chrześcijan czytanie Starego Testamentu może być trudne z różnych powodów. Po pierwsze, ze względu na odległość kulturową i historyczną, która dzieli nas od czasów, w których te teksty powstawały. Stary Testament opisuje bowiem historie sprzed tysiącleci, a kontekst społeczny, polityczny i religijny tych wydarzeń znacznie różni się od współczesnego świata.

Po drugie, Stary Testament został napisany w językach, których współczesne tłumaczenia nie zawsze oddają pełnię znaczeń i subtelności. Teksty te były pierwotnie spisane w języku hebrajskim i aramejskim, a przekłady na inne języki (nawet najbardziej wiernie oddające oryginał) nie zawsze są w stanie oddać pełnię ich bogactwa.

Po trzecie, Stary Testament składa się z różnorodnych gatunków literackich – od poezji, przez prawa religijne, aż po proroctwa. Dla czytelnika nieznającego tych gatunków, zrozumienie ich sensu i znaczenia może być wyjątkowo trudne.

Mimo tych trudności, Stary Testament jest niezwykle cennym źródłem zarówno dla historyków, jak i teologów. Jego księgi dostarczają informacji o historii starożytnego Izraela, kształtowaniu się judaizmu oraz przekazach prorockich, które często odnoszą się do wydarzeń związanych z życiem Jezusa Chrystusa. Współczesne badania nad Starym Testamentem pozwalają na coraz lepsze zrozumienie jego treści i kontekstu, co w konsekwencji prowadzi do lepszego zrozumienia samego chrześcijaństwa.

Jak Nowy Testament odnosi się do Starego Testamentu

Nowy Testament często odwołuje się do tekstów Starego Testamentu, co pokazuje, że pierwsi chrześcijanie uważali je za istotne źródło wiedzy o Bogu i Jego działaniu w historii. Wspomnienia o Abrahamie, Mojżeszu czy Dawidzie w Nowym Testamencie wskazują, że Jezus i Jego uczniowie czerpali z tradycji żydowskiej i widzieli w Starym Testamencie podstawy swojego nauczania.

Stary Testament stanowi również klucz do zrozumienia Jezusa jako Mesjasza. Proroctwa zawarte w księgach Starego Testamentu, takich jak Izajasz czy Micha, wskazują na nadejście wyjątkowego Zbawiciela, który miał pojawić się wśród Izraelitów. Życie i nauczanie Jezusa Chrystusa zostały opisane w Nowym Testamencie jako spełnienie tych proroctw, co pokazuje, że Stary Testament odgrywa niezwykle ważną rolę w zrozumieniu misji Jezusa na ziemi.

Dlatego warto czytać i studiować Stary Testament, mimo że może być on trudny do zrozumienia dla współczesnych chrześcijan. Poznanie jego treści pozwala na lepsze zrozumienie przesłania Nowego Testamentu oraz zrozumienie, w jaki sposób Bóg działał w historii ludzkości, przygotowując grunt pod przyjście Jezusa Chrystusa.

Studiowanie Starego Testamentu wymaga jednak pewnego wysiłku ze strony czytelnika – warto zatem korzystać z różnych przekładów, komentarzy czy materiałów naukowych, które pomogą w zrozumieniu tego bogatego i złożonego zbiory tekstów. Współczesne badania biblijne oferują wiele narzędzi, które pozwalają na coraz głębsze poznanie Starego Testamentu oraz jego związku z Nowym Testamentem.

Ważne fragmenty na temat Starego Testamentu

Poniżej jest kilka kluczowych fragmentów z Nowego Testamentu, które pokazują, że Stary Testament był uważany za cenne źródło wiedzy i mądrości dla pierwszych chrześcijan, a także dla Jezusa i Jego uczniów. Wskazują one na to, że Stary Testament jest fundamentem dla zrozumienia przesłania Nowego Testamentu, a jego studiowanie jest kluczowe dla chrześcijańskiego życia. Warto, żebyśmy każdy z poniższych fragmentów przeczytali też w kontekście sytuacji, w których dane słowa się pojawiały, niemniej jednak i bez tego, wyraźnie widać ogromną wartość Starego Testamentu zarówno dla Jezusa, apostołów, jak również pierwszych chrześcijan.

„Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić. Zaprawdę. bowiem powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż się wszystko spełni.” – Ewangelia wg Mateusza 5:17-18

„«O nierozumni, jak nieskore są wasze serca do wierzenia we wszystko, co powiedzieli prorocy! Czyż Mesjasz nie miał tego cierpieć, aby wejść do swej chwały?» I zaczynając od Mojżesza poprzez wszystkich proroków wykładał im, co we wszystkich Pismach odnosiło się do Niego.” – Ewangelia wg Łukasz 24:25-27

„Badacie Pisma, ponieważ sądzicie, że w nich zawarte jest życie wieczne: to one właśnie dają o Mnie świadectwo.” – Ewangelia wg Jana 5:39

„Natychmiast w nocy bracia wysłali Pawła i Sylasa do Berei. Kiedy tam przybyli, poszli do synagogi Żydów. Ci byli szlachetniejsi od Tesaloniczan, przyjęli naukę z całą gorliwością i codziennie badali Pisma, czy istotnie tak jest.” – Dzieje Apostolskie 17:10-11

„To zaś, co niegdyś zostało napisane, napisane zostało i dla naszego pouczenia, abyśmy dzięki cierpliwości i pociesze, jaką niosą Pisma, podtrzymywali nadzieję.” – List do Rzymian 15:4

„A wszystko to przydarzyło się im jako zapowiedź rzeczy przyszłych, spisane zaś zostało ku pouczeniu nas, których dosięga kres czasów.” – 1 List do Koryntian 10:11

„Wszelkie Pismo od Boga natchnione [jest] i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości –  aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu.” – 2 List do Tymoteusza 3:16-17

Stary Testament w Liście do Herbajczyków

List do Hebrajczyków jest jednym z listów zawartych w Nowym Testamencie i stanowi wyjątkowe połączenie teologii żydowskiej ze wczesnochrześcijańską. Autor tego listu jest co prawda anonimowy jednak są różne pomysły na to, kto mógł napisać dzieło z tak głębokim zrozumieniem Starego Testmentu. Są bibliści, którzy autorstwo przypisują Pawłowi, Apollosowi, bądź komuś z otecznia Pawła. Bez względu na to, kto jest autorem widzimy,  żę posiadał on dogłębną wiedzę na temat Starego Testamentu, która pozwoliła mu na przedstawienie Jezusa Chrystusa jako doskonałego i ostatecznego spełnienia przymierza między Bogiem a ludźmi.

List do Hebrajczyków odwołuje się do wielu aspektów Starego Testamentu, takich jak kapłaństwo, przymierze, proroctwa czy świątynia, aby ukazać wyższość Jezusa Chrystusa nad tymi elementami. Przez cały list autor porównuje postać Jezusa do różnych postaci i instytucji Starego Testamentu, podkreślając, że Jezus jest ostatecznym kapłanem, prorokiem i królem, przewyższającym wszystko to, co przedstawione jest w Starym Testamencie.

Na przykład, autor Hebrajczyków nawiązuje do kapłaństwa Arona, opisanego w Księdze Kapłańskiej, aby pokazać, że Jezus jest wyższym kapłanem, który ofiarował siebie samego jako doskonałe i ostateczne pojednanie za grzechy ludzkości (Hebr. 7:11-28). W Hebrajczyków 8:6-13 autor przedstawia Jezusa jako pośrednika nowego przymierza, które zastąpiło stare przymierze opisane w Starym Testamencie.

Ważnym tematem poruszanym w Księdze Hebrajczyków jest również wiara. W Liście do Hebrajczyków 11 autor przedstawia „mnóstwo świadków” – postacie Starego Testamentu, takie jak Abel, Noe, Abraham, Mojżesz czy Rahab, które przejawiały swoją wiarę w Boga mimo przeciwności. Autor używa ich historii, aby zachęcić czytelników do wytrwania w wierze, mając na wzór Jezusa Chrystusa, „który nam w wierze przewodzi i ją wydoskonala” (Hebr. 12:2).

List do Hebrajczyków dowodzi, jak ważne jest zrozumienie Starego Testamentu dla pełnego zrozumienia chrześcijaństwa. Autor listu do Hebrajczyków korzysta z bogactwa teologicznego Starego Testamentu, aby ukazać wyższość Jezusa Chrystusa i Jego dzieła zbawczego. Studiowanie Księgi Hebrajczyków może pomóc współczesnym chrześcijanom docenić wartość Starego Testamentu oraz lepiej zrozumieć, jak Jezus wypełnia i przekracza przymierza i obietnice zawarte w Starym Testamencie.

Innym istotnym aspektem Księgi Hebrajczyków jest ukazanie Jezusa jako najwyższego kapłana według porządku Melchizedeka (Hebr. 5:6, 10; 6:20; 7:1-28). Melchizedek, enigmatyczna postać opisana w Księdze Rodzaju (Rdz. 14:18-20) i Psalmie 110:4, jest przedstawiony jako wieczny kapłan, który nie jest związany z tradycyjnym kapłaństwem lewickim. Autor Hebrajczyków wykorzystuje ten wątek, aby ukazać, że kapłaństwo Jezusa jest wyższe od kapłaństwa aroniańskiego, ponieważ Jezus jest wiecznym kapłanem, który raz na zawsze zniósł potrzebę ofiar za grzechy.

W Księdze Hebrajczyków poruszony jest również temat przymierza. Autor listu kontrastuje dwa przymierza – stare przymierze oparte na Prawie Mojżesza oraz nowe przymierze, które zostało ustanowione przez Jezusa Chrystusa (Hebr. 8:7-13; 9:15). Stare przymierze, mimo że było Bożym darem dla Izraela, okazało się niewystarczające, ponieważ ludzie nie byli w stanie w pełni przestrzegać Prawa. W związku z tym Bóg ustanowił nowe przymierze przez Jezusa, które opiera się na Jego doskonałym posłuszeństwie i ofierze za grzechy świata. W ten sposób autor Hebrajczyków pokazuje, że Jezus spełnia i przekracza oczekiwania Starego Testamentu.

Podsumowanie

Stary Testament, mimo że jest trudny do zrozumienia dla wielu chrześcijan, stanowi nieocenione źródło wiedzy o historii, kulturze i teologii starożytnego Izraela. Jego teksty pomagają zrozumieć, w jaki sposób Bóg działał w historii ludzkości, przygotowując grunt pod przyjście Jezusa Chrystusa jako Mesjasza. Nowy Testament wielokrotnie odwołuje się do Starego Testamentu, co pokazuje, że pierwsi chrześcijanie uważali go za istotne źródło wiedzy o Bogu i Jego działaniu. W związku z tym, warto poświęcić czas na studiowanie Starego Testamentu, aby lepiej zrozumieć przesłanie chrześcijaństwa i jego historyczne korzenie.