Księga Przysłów: zasady mądrości, prawości i sprawiedliwości

Kiedy nowy król Salomon został królem, Bóg przyszedł do niego we śnie ze złotą możliwością: „Proś, o co chcesz, abym ci dał” (1 Ki 3:5).

Mógł poprosić o długie życie, bogactwo lub śmierć swoich przeciwników, ale zamiast tego poprosił o mądrość (1 Ki 3:9). Bóg był zadowolony z odpowiedzi Salomona; pokazała ona, że młody król pragnął prowadzić swój lud w sprawiedliwości. Pan spełnił prośbę Salomona i obdarzył go bogactwem i zaszczytami.

Salomon rządzi mądrze i sprawiedliwie, a cały Izrael prosperuje (1 Krl 4:20, 25). Autor Pierwszej Księgi Królewskiej daje nam wyobrażenie o tym, jak mądry był Salomon:

Mądrość Salomona przewyższała mądrość wszystkich ludzi Wschodu i mądrość Egipcjan. Górował on mądrością nad wszystkimi ludźmi, nawet nad Etanem Ezrachitą i Hemanem, jako też Kalkolem i Dardą, synami Machola. A imię jego stało się sławne wśród wszystkich narodów okolicznych. Wypowiedział bowiem trzy tysiące przysłów, a pieśni jego było tysiąc pięć. Rozprawiał też o drzewach: od cedrów na Libanie aż do hizopu rosnącego na murze. Mówił także o zwierzętach czworonożnych, o ptactwie, o tym, co pełza po ziemi, i o rybach. Przychodzili więc ze wszystkich narodów i spośród wszystkich królów ci, którzy dowiedzieli się o mądrości Salomona, aby przysłuchiwać się jego mądrości. (1 Księga Królewska 5:10-14)

Księga Przysłów to zbiór mądrych powiedzeń, z których wiele przypisuje się Salomonowi. Księga Przysłów zachęca czytelnika do podejmowania decyzji w oparciu o mądrość, sprawiedliwość i prawość (Pr 1:3). Jego powiedzenia są czasem bezpośrednimi instrukcjami (Pr 1:10), czasem ogólnymi obserwacjami (Pr 20:14).

Kluczowy werset w Księdze Przysłów

Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska, lecz głupcy odrzucają mądrość i karność. (Księga Przysłów 1:7)

Rola Księgi Przysłów w Biblii

Księga Przysłów jest dziełem literatury mądrościowej i trzecią z ksiąg poetyckich Starego Testamentu. Poezja Przysłów przybiera kilka form:

• Dyskursu. Pierwsze dziewięć rozdziałów Przysłów poetycko argumentuje przewagę mądrości. Argument ten jest stopniowo rozwijany: mądrość jest personifikowana jako pani, która troszczy się o młodych mężczyzn, nagradza ich i chroni. Jeśli spędziłeś dużo czasu w Księdze Hioba, ten styl wyda ci się bardzo znajomy.
• Dwuwiersze. Po przejściu przez pierwsze dziewięć rozdziałów, w Księdze Przysłów dominują dwuwiersze. Te krótkie zdania pokazują podobieństwo (Pr 26,17), kontrast (Pr 10,7) i konsekwencje (Pr 25,17). Były łatwe do zapamiętania i łatwe do zastosowania.
• Listy. To jedne z moich ulubionych. Część zagadki, część rozwiązania, te powiedzenia przynoszą grupę pozornie przypadkowych obserwacji i głęboko eksponują coś, co mają wspólnego. Przykład: Księga Przysłów 30:29-31.
• Akrostychy. Również świetne do zapamiętania (jeśli dorastałeś ucząc się hebrajskiego)! Słyszałaś o „kobiecie z Przypowieści 31”? To tak naprawdę akrostych: każdy wers w Przysłowach 31:10-31 zaczyna się od kolejnej litery hebrajskiego alfabetu.
• Rozbudowane powiedzenia. Są dłuższe niż dwuwiersze, ale nie mieszczą się ładnie w pozostałych kategoriach. Przykład: Księga Przysłów 30:7-9.

Choć większość jej tekstu można przypisać Salomonowi, książka wymienia kilku innych współtwórców:

• Agur (Pr 30)
• Lemuel (Pr 31)
• „Mędrcy” (Pr 22:17-24:34)
• Ludzie Ezechiasza przepisali niektóre z przysłów Salomona (Pr 25-29)

Jedną z cech, która czyni Przysłowia interesującą księgą Biblii, jest to, że nie cały jej tekst podany jest jako prawda absolutna. Powiedzenia zawarte w Przysłowiach najlepiej interpretować jako zasady, a nie twarde i szybkie prawa dotyczące funkcjonowania Boga i świata.

W końcu nie wszyscy sprawiedliwi są wybawieni z kłopotów (Pr 11,8) i nie wszyscy, którzy nadużywają swojego bogactwa, popadają w biedę (Pr 22,16). To są obserwacje Salomona, które kierują nas w stronę bogobojnego życia.

Kiedy czytasz i studiujesz Księgę Przysłów, pamiętaj, że te powiedzenia były wskazówkami, które miały pomóc ludziom w podejmowaniu mądrych, sprawiedliwych i prawych decyzji.

Krótki zarys Księgi Przysłów

• Wybierz mądrość! (1-9)
• Doskonałość mądrości (1-4)
• Wady głupoty (5-7)
• Mądrość wzywa (8-9)
• Mądrość a głupota (10-18)
• Zasady życiowe (19-24)
• Niegodziwość, prawość i podobieństwa (25-29)
• Różne rady (30-31)